Bệnh Lạc Nội Mạc Tử Cung

Bệnh lạc nội mạc tử cung được chia thành nhiều loại dựa vào giai đoạn phát triển. Thực tế, có khá nhiều cách phân loại bệnh lý này. Tuy nhiên, các bệnh viện Sản phụ khoa ở nước chủ yếu sử dụng cách phân loại sau:

Sang thương bề mặt phúc mạc

Sang thương bề mặt phúc mạc hay còn gọi là hẹp nội mạc tử cung. Đây là tình trạng nội mạc tử cung xuất hiện ở bề nông của lớp phúc mạc hoặc thanh mạc các tạng. Phúc mạc là lớp màng mỏng có chức năng bảo vệ các cơ quan. Do đó, nội mạc tử cung xuất hiện ở vị trí này thường có mức độ nhẹ, ít nghiêm trọng hơn so với các loại khác.

Tổn thương xuất hiện chủ yếu ở phúc mạc vùng chậu, tuy nhiên cũng có khi gặp ở những vị trí xa hơn như đại tràng.

Nang lạc nội mạc tử cung ở buồng trứng

Nang lạc nội mạc tử cung ở buồng trứng là tình trạng nội mạc tử cung xuất hiện ở buồng trứng. Như đã biết, buồng trứng là cơ quan phóng noãn, sản xuất hormone sinh dục nữ và một số hormone quan trọng khác.

Nội mạc tử cung “lạc” ở buồng trứng sẽ làm xuất hiện các nang chứa dịch, do thoái hóa tế bào máu và nội mạc tử cung. Đặc điểm của nang này là có màu nâu đen, kích thước đa dạng khoảng vài cm nhưng cũng có khi lớn đến hàng chục cm. Sự xuất hiện của các nang ở buồng trứng chính là nguyên nhân trực tiếp gây vô sinh.

Lạc nội mạc tử cung xâm nhiễm sâu

Lạc nội mạc tử cung xâm nhiễm sâu đề cập đến tình trạng nội mạc tử cung xâm lấn sâu vào bên dưới thanh mạc và phúc mạc của các tạng. Dạng này có mức độ nghiêm trọng, dễ phát sinh biến chứng. Khoảng 1 - 5% trường hợp mắc bệnh gặp phải lạc nội mạc tử cung xâm nhiễm sâu.

Cho đến nay, các chuyên gia vẫn chưa thể lý giải chính xác vì sao nội mạc tử cung lại xuất hiện và phát triển ở những vị trí bất thường. Dù vậy, một số tác nhân tham gia vào cơ chế bệnh sinh và gia tăng nguy cơ mắc bệnh đã được xác định.

Một số yếu tố có thể gây ra bệnh lạc nội mạc tử cung bao gồm:

Trào ngược kinh nguyệt

Khi hành kinh, tế bào bên trong lòng tử cung sẽ bong ra và được đào thải qua cổ tử cung, sau đó đi ra bên ngoài thông qua âm đạo. Tuy nhiên, do một số tác động, máu kinh có thể bị trào ngược lên trên thoát ra ở buồng trứng, vòi trứng. Sau đó, các tế bào sẽ bám vào các cơ quan và phát triển gây ra bệnh lạc nội mạc tử cung.

Cấu trúc đường sinh dục bất thường

Cấu trúc đường sinh dục bất thường là yếu tố gia tăng nguy cơ mắc bệnh. Do cấu trúc khác thường nên máu kinh có thể tràn ra bên ngoài và phát triển ở những vị trí bên ngoài lòng tử cung.

Tiền sử gia đình, gen di truyền

Nguy cơ bị lạc nội mạc tử cung tăng lên đáng kể nếu bà, mẹ, chị em ruột mắc phải bệnh lý này. Gen quy định cấu trúc đường sinh dục, hormone sinh dục nữ… nên ít nhiều sẽ có liên quan đến cơ chế bệnh sinh.

Các yếu tố khác

• Chưa từng sinh con, vô sinh - hiếm muộn
• Có kinh nguyệt sớm (trước năm 11 tuổi)
• Bị rối loạn kinh nguyệt (vòng kinh ngắn, chảy máu kinh nhiều, rong kinh)
• Phụ nữ gầy yếu, suy dinh dưỡng sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn
• Hormone estrogen quá cao

Những yếu tố này mới chỉ được xác định là tác nhân gia tăng nguy cơ mắc bệnh. Để có thể đưa ra kết luận chính thức, các chuyên gia sẽ cần thực hiện thêm nhiều nghiên cứu chuyên sâu hơn.

Trong thời gian đầu, lạc nội mạc tử cung gần như không có triệu chứng. Chỉ khi nội mạc phát triển lớn gây viêm, sẹo, xơ hóa hoặc hình thành nang, cơ thể mới xuất hiện các biểu hiện bất thường.

Triệu chứng của lạc nội mạc tử cung sẽ phụ thuộc vào vị trí mà tế bào nội mạc tử cung phát triển. Nhưng nhìn chung, phụ nữ mắc căn bệnh này sẽ có những biểu hiện như sau:

• Đau bụng kinh, đau dữ dội hơn so với thời gian trước.
• Đau lưng dưới, đau vùng hông vào những ngày đèn đỏ.
• Giảm cảm giác khi quan hệ, thậm chí đau khi giao hợp.
• Ra máu bất thường, có thể bị chảy máu ngoài thời gian hành kinh.
• Chảy máu sau khi quan hệ.
• Có máu lẫn trong nước tiểu, phân, khó chịu khi tiểu tiện và đại tiện sẽ xảy ra nếu nội mạc tử cung phát triển ở bàng quang và đại tràng.
• Khó mang thai, vô sinh - hiếm muộn.
• Có thể đi kèm với các triệu chứng toàn thân như căng thẳng, táo bón, mệt mỏi, buồn nôn, chán ăn, sốt nhẹ đến sốt cao…

Để được chẩn đoán, nên thăm khám nếu nghi ngờ mắc căn bệnh này.

Chẩn đoán

Tương tự như các bệnh phụ khoa khác, lạc nội mạc tử cung sẽ được chẩn đoán bằng cách khám thực thể, siêu âm, chụp cộng hưởng từ (MRI), xét nghiệm CA-125, soi đại tràng, bàng quang, nội soi ổ bụng… Trong đó, nội soi ổ bụng có giá trị nhất trong chẩn đoán lạc nội mạc tử cung.

Dựa vào lâm sàng và xét nghiệm cận lâm sàng, có thể xác định bệnh. Ngoài ra, bác sĩ cũng có thể đánh giá giai đoạn bệnh thông qua nội soi và các xét nghiệm hình ảnh:

• Giai đoạn I: Lạc nội mạc tử cung giai đoạn I có mức độ nhẹ, ít nguy hiểm. Trong các xét nghiệm cận lâm sàng, bác sĩ có thể nhìn thấy một vài mô ở vùng chậu hoặc bụng dưới và gần như không có mô sẹo.
• Giai đoạn II: Ở giai đoạn II, bác sĩ quan sát thấy nhiều mô hơn. Đặc điểm là mô nằm sâu hơn, một số mô đã xơ hóa thành sẹo.
• Giai đoạn III: Lạc nội mạc tử cung giai đoạn III cảnh báo mô nội mạc tử cung đã xâm lấn khá sâu. Lúc này buồng trứng, vòi trứng và các cơ quan khác đã xuất hiện mô xâm lấn sâu.
• Giai đoạn IV: Giai đoạn VI được xác định là giai đoạn nặng nhất khi các tế bào nội mạc tử cung lan rộng, mô ăn sâu vào bên trong kèm theo mô sẹo. Nếu không được điều trị, bệnh nhân sẽ phải đối mặt với một loạt các biến chứng nguy hiểm.

Điều đặc biệt là mức độ triệu chứng không phụ thuộc vào giai đoạn của lạc nội mạc tử cung. Nhiều trường hợp dù ở giai đoạn I nhưng vùng chậu đau dữ dội, chảy máu bất thường. Trong khi đó, nhiều người bị lạc nội mạc tử cung giai đoạn IV gần như không có biểu hiện đau.

Lạc nội mạc tử cung có tiên lượng tốt nếu được thăm khám và điều trị sớm. Với những trường hợp phát hiện kịp thời, sự phát triển của nội mạc tử cung sẽ được kiểm soát. Qua đó có thể giảm cơn đau và cải thiện khả năng sinh sản cho nữ giới.

Ảnh hưởng lớn nhất của lạc nội mạc tử cung là đau vùng chậu dai dẳng, đau bụng kinh, lưng dưới… Cơn đau có mức độ rất nặng, ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống. Vì triệu chứng gần như dai dẳng nên nhiều bệnh nhân trở nên căng thẳng, lo âu, trầm cảm.

Sự phát triển của nội mạc tử cung ở những vị trí bất thường cũng là gia tăng nguy cơ ung thư buồng trứng, ung thư tuyến dạng nội mạc tử cung. Các biến chứng này đều đe dọa đến tính mạng, vì vậy cần phải điều trị tích cực để bảo vệ sức khỏe.

Lạc nội mạc tử cung và vô sinh - hiếm muộn có mối liên hệ mật thiết. Bên cạnh hội chứng đa nang buồng trứng thì căn bệnh này là nguyên nhân thứ 2 gây vô sinh ở nữ giới trong độ tuổi từ 30 - 40. Thống kê cho thấy, khoảng ⅖ phụ nữ bị lạc nội mạc tử cung không thể mang thai tự nhiên.

Sự phát triển bất thường của nội mạc tử cung không gây vô sinh trực tiếp. Tuy nhiên, đây được xem là nguyên nhân cản trở quá trình rụng trứng, làm tắc nghẽn vòi trứng, gia tăng tỷ lệ sảy thai do phôi thai khó làm tổ…  Bên cạnh đó, phụ nữ bị lạc nội mạc tử cung có miễn dịch và nội tiết bất thường. Những yếu tố này khiến cho việc thụ thai và giữ thai trở nên khó khăn hơn bình thường.

Bệnh lạc nội mạc tử cung không có nguyên nhân rõ ràng. Do đó, gần như không có biện pháp ngăn ngừa hoàn toàn. Dù vậy, phụ nữ có thể thực hiện một số biện pháp sau để giảm tỷ lệ mắc bệnh:

• Tăng estrogen quá mức là yếu tố gia tăng nguy cơ mắc bệnh lạc nội mạc tử cung. Vì vậy, không nên tự ý dùng viên uống, TPCN bổ sung estrogen.
• Xây dựng chế độ dinh dưỡng hợp lý, bổ sung thịt đỏ ở vừa phải, kiêng rượu bia và cà phê.
• Tầm soát lạc nội mạc tử cung ít nhất 1 năm/ lần nếu bà, mẹ và chị em gái ruột mắc căn bệnh này.
• Tập thói quen khám phụ khoa định kỳ để phát hiện sớm những dấu hiệu bất thường.