Bệnh Tổ Đỉa

Tổ đỉa được phân thành 4 loại chính dựa vào biểu hiện lâm sàng. Trong đó, thể điển hình và thường gặp nhất là tổ đỉa thể giản đơn. Các thể bệnh khác ít gặp hơn nhưng đều lành tính, không đe dọa đến sức khỏe.

Các thể lâm sàng của bệnh tổ đỉa:

• Tổ đỉa giản đơn
• Tổ đỉa thể bọng nước
• Tổ đỉa nhiễm khuẩn
• Tổ đỉa thể khô

Tương tự như các loại chàm (eczema) khác, nguyên nhân chính xác gây ra bệnh tổ đỉa vẫn chưa được biết rõ. Tuy nhiên, đặc điểm chung chàm là liên quan đến yếu tố cơ địa mẫn cảm. Do đó khi tiếp xúc với các yếu tố kích thích, hệ miễn dịch mới có phản ứng quá mức dẫn đến giải phóng nhiều chất hóa học trung gian gây viêm, tổn thương da.

Các nguyên nhân, yếu tố có liên quan đến bệnh tổ đỉa bao gồm:

• Cơ địa nhạy cảm: Người bị tổ đỉa, các dạng chàm khác, nổi mề đay, viêm mũi dị ứng, viêm da dị ứng,... đều có cơ địa nhạy cảm hơn bình thường. Sự nhạy cảm này khiến cho hệ miễn phản ứng thái quá với các tác nhân nội sinh và ngoại sinh.
• Di truyền: Nguy cơ bị chàm tổ đỉa có thể tăng lên đáng kể nếu tiền sử gia đình mắc chứng bệnh này. Ngoài ra, gia đình có tiền sử về các bệnh miễn dịch - dị ứng - kích ứng như viêm da cơ địa, viêm mũi dị ứng, hen suyễn,... cũng sẽ làm tăng nguy cơ bị tổ đỉa ở con cái.
• Tiếp xúc với dị nguyên: Triệu chứng của chàm tổ đỉa sẽ không bùng phát nếu không tiếp xúc với dị nguyên. Đối với bệnh lý này, dị nguyên thường là hóa chất, thuốc, vi khuẩn liên cầu, nấm kẽ chân, chất tẩy rửa, đồ dùng mạ crom, niken, mỹ phẩm, nước hoa, thức ăn,...
• Môi trường sống ô nhiễm: Tỷ lệ mắc các bệnh về da ngày càng gia tăng và môi trường sống ô nhiễm là yếu tố góp phần gây ra tình trạng này. Các chuyên gia nhận thấy, người sống trong môi trường ô nhiễm, nhiều khói bụi, thường xuyên tiếp xúc với hóa chất,... sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
• Tăng tiết mồ hôi lòng bàn tay, bàn chân: Người mắc chứng tăng tiết lòng bàn tay, bàn chân sẽ có nguy cơ mắc bệnh tổ đỉa cao hơn. Nguyên nhân có thể là do tăng tiết mồ hôi tạo điều kiện cho vi khuẩn, nấm phát triển.

Nhìn chung, căn nguyên của tất cả các loại chàm (eczema) đều liên quan đến cơ địa nhạy cảm. Các chuyên gia nhận thấy, tổ đỉa thường phát triển ở người có tiền căn viêm da tiếp xúc dị ứng, kích ứng và viêm da cơ địa.

Triệu chứng của bệnh tổ đỉa khá đặc trưng và dễ nhận biết. Biểu hiện lâm sàng có thể khác biệt đôi chút theo từng thể nhưng không đáng kể.

Các dấu hiệu nhận biết bệnh tổ đỉa:

• Tổn thương là các mụn nước cứng chắc, kích thước khá nhỏ nhưng đôi khi có kích thước lớn đến vài cm gây cộm, vướng trong sinh hoạt.
• Mụn nước nằm ở lớp thượng bì, có thể nhìn thấy bằng mắt, sờ vào khá cộm.
• Tổn thương do tổ đỉa gây ra thường khu trú ở lòng bàn tay, bàn chân, có thể lan ra mặt ngoài nhưng hiếm khi vượt quá cổ tay/ cổ chân.
• Mụn nước có thể mọc thành từng đám hoặc rải rác, số lượng đa dạng từ vài nốt cho đến hàng chục nốt. Đặc điểm thường thấy là mụn nước thường mọc đối xứng hai bên.
• Bên trong mụn nước chứa dịch màu trong suốt, vô khuẩn. Tuy nhiên, mụn nước có thể bị bội nhiễm do cào, gãi thường xuyên. Bội nhiễm sẽ khiến mụn nước chuyển sang màu trắng đục, vàng nhạt kèm theo sưng đỏ và đau nhức xung quanh xung quanh.
• Tổ đỉa gây ngứa nhiều, có khi gây ngứa dữ dội ảnh hưởng nhiều đến giấc ngủ và chất lượng cuộc sống.
• Sau khi mụn nước vỡ sẽ khô lại, đóng mài, sau đó bong vảy và nền da xuất hiện các vết nứt.
• Tổ đỉa thể bọng nước có các nốt mụn nước lớn bằng hạt ngô, hạt đậu. Thể bệnh này thường có liên quan đến dị ứng hóa chất.
• Tổ đỉa thể khô là thể bệnh đặc biệt nhất vì không có mụn nước. Biểu hiện là nền da đỏ khô, viền da tróc, nền da đỏ đi kèm với cảm giác đau rát.

Chàm tổ đỉa xuất hiện theo từng đợt, mỗi đợt phát bệnh kéo dài khoảng vài tuần. Triệu chứng bùng phát mạnh vào mùa xuân hè và giảm nhẹ vào mùa đông. Bệnh có tính chất dai dẳng, mãn tính, hay tái đi tái lại gây ra nhiều phiền toái trong cuộc sống.

Tổ đỉa dù không phải là bệnh nguy hiểm nhưng cần được thăm khám và điều trị để tránh biến chứng. Vì vậy, ngay khi nghi ngờ mắc chứng bệnh này, nên tìm gặp bác sĩ da liễu sớm. Đặc biệt nếu vùng da bị lở loét, mụn nước có kích thước, cản trở nhiều đến sinh hoạt và lao động, phải thăm khám sớm để được điều trị kịp thời.

Chẩn đoán tổ đỉa dựa vào biểu hiện lâm sàng, khai thác bệnh sử và tiền sử gia đình. Không có bất cứ xét nghiệm nào có thể phát hiện bệnh lý này. Tuy nhiên, một số xét nghiệm vẫn có thể được thực hiện để loại trừ các vấn đề da liễu khác có triệu chứng tương tự như nấm da, nấm kẽ, các loại eczema khác.

Tổ đỉa là bệnh da lành tính, ít khi ảnh hưởng đến sức khỏe. Bệnh tiến triển theo từng đợt, nặng hơn ở mùa xuân hè và thuyên giảm vào mùa đông. Các đợt phát bệnh kéo dài khoảng vài tuần, sau đó sẽ thuyên giảm nếu chăm sóc và điều trị đúng cách.

Chàm tổ đỉa ít khi gây ra biến chứng nghiêm trọng. Ảnh hưởng lớn nhất của bệnh lý này là gây vướng víu trong sinh hoạt, cản trở học tập và lao động. Vì tổn thương nằm khu vực ở lòng bàn tay, bàn chân nên nguy cơ bội nhiễm cũng cao hơn bình thường. Trường hợp bội nhiễm nặng có thể phải dùng đến kháng sinh để kiểm soát.

Giống như các dạng eczema khác, tổ đỉa gây ngứa dai dẳng và dữ dội. Ngứa ngáy liên tục, kéo dài làm ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ, giảm khả năng tập trung khiến cho hiệu suất lao động và học tập vì thế bị giảm sút.

Tổ đỉa tiến triển xen kẽ từng đợt và khó có thể tránh khỏi tình trạng tái đi tái lại. Tuy nhiên, thực hiện một số biện pháp phòng ngừa có thể giảm tần suất bệnh tái phát và hạn chế mức độ triệu chứng.

Các biện pháp phòng ngừa bệnh tổ đỉa bao gồm:

• Đi giày dép đúng size, chọn chất liệu thông thoáng để giữ da luôn thông thoáng.
• Điều trị tăng tiết mồ hôi cũng giúp ích trong việc phòng ngừa bệnh tổ đỉa ở bàn tay, bàn chân.
• Giữ vệ sinh cá nhân để tránh nhiễm nấm kẽ chân - yếu tố kích hoạt bệnh tổ đỉa bùng phát.
• Xem xét thay đổi công việc nếu thường xuyên phải tiếp xúc với niken, crom, hóa chất, xà phòng,...
• Đeo bao tay, đi ủng khi phải tiếp xúc với xà phòng và hóa chất tẩy rửa.
• Thận trọng khi chọn mỹ phẩm, nước hoa.
• Trao đổi với dược sĩ/ bác sĩ về tình trạng bệnh lý để tránh các loại thuốc có nguy cơ dị ứng.
• Điều trị tích cực các bệnh cơ địa như hen suyễn, viêm mũi dị ứng, viêm da cơ địa,...
• Nâng cao hệ miễn dịch bằng lối sống khoa học, lành mạnh cũng có thể hạn chế nguy cơ bệnh tái phát.